«ԱՄՆ-ը մեծ սխալ է գործում` Անդրկովկաս մուտքի համար օգտագործելով Թուրքիայի դարպասները»

«Իրատես de facto»-ի զրուցակիցն է «Նոր ժամանակներ» կուսակցության նախագահ ԱՐԱՄ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ:

-Ձեր գնահատականով` ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների ակտիվացումը նշանակում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հարցի լուծո՞ւմ է սպասվում:
-Հարցի որևէ լուծում չի երևում, եթե պատերազմ չլինի: Համանախագահների հարցում երկու շատ կարևոր պահ կա: Առաջին` աշխարհաքաղաքական դիմակայության մեջ են համանախագահող երկրները, և նրանց ընդհանուր գիծը մոտավորապես նույնն է, ինչը մտահոգիչ է: Թե՛ Ռուսաստանը, թե՛ ԱՄՆ-ը, թե՛ Ֆրանսիան լուծումը ի վերջո տեսնում են Մադրիդյան սկզբունքների մեջ, սակայն ամեն մեկն իր ձևով է տեսնում խաղաղությունը պայմանագրի ստորագրումից հետո` խաղաղարարների տեղակայում և այլն: Ընդհանուր գիծը` ազատագրված տարածքներ կարգավիճակի դիմաց, մնում է անփոփոխ:
-Կարծում եք, Հայաստանը, ի վերջո, կհամաձայնի՞ այդ տարբերակին:
-Ոչ, առանց պատերազմի դա անհնար է: Այդ բանաձևն իրագործելի չէ: Կա երկրորդ կողմը` համանախագահող երկրների աշխարհաքաղաքական դիմակայության հետևանքով ամեն մեկն իր տարբերակն է առաջարկում, ռուսներն առաջարկում են Ադրբեջանին անդամակցել Եվրասիական տնտեսական միությանը և խնդիրը լուծել ԵՏՄ-ի ներսում: ԱՄՆ-ը առաջարկներ է անում մի մասը ՈՒոռլիքի ու Հեֆեռնի շուրթերով, մի մասը հասարակության տրամադրությունները շոշափելով` Թուրքիայի հետ սահմանը բացելու միջոցով: Դա այլընտրանքային ելք է` եթե դուք խնդիրներ ունեք ԵՏՄ մտնելու, սահմանը բացվում է, խնդիրները լուծվում են: Իսկ իրենք այդ լուծումը տեսնում են յոթ շրջան հանձնելով` Լաչինն էլ հետը: Համոզված եմ, որ երկու ուղղվածությունն էլ` Ադրբեջանին ԵՏՄ ներգրավելը և թուրքականը, արդյունավետ չեն, այս վիճակում պարզապես անհավանական են: ԱՄՆ-ը մեծ սխալ է գործում` Անդրկովկաս մուտքի համար օգտագործելով Թուրքիայի դարպասները, ռուսների քաղաքական գիծը` բոլորին սիրաշահել, բոլորի հետ շարունակական լավ հարաբերություններ ունենալ, ՈՒկրաինայից հետո նույնպես անիրագործելի է:
-Անցած տարվա սեպտեմբերից հետո դժվար էր ենթադրել, որ Հայաստանի անդամակցությունը ՄՄ-ին ու ԵՏՄ-ին կարող է նման զիգզագներ ունենալ: Ձեր կարծիքով, ի վերջո Հայաստանը կանդամակցի՞ ԵՏՄ-ին, խնդիրը Ռուսաստա՞նն է, Ղազախստա՞նը, Բելառո՞ւսը, թե՞ կա պատճառ, որի մասին չի խոսվում:
-Ես համոզված եմ, որ Հայաստանն ընդունվելու է ԵՏՄ, այլընտրանք չկա: Ես դա ասում եմ ցավով. երբ աշխարհաքաղաքական այլընտրանքները քիչ են, երկրի համար լավ չէ: Հայաստանի պարագայում այլընտրանք հիմա ընդհանրապես չկա: Մերձավոր Արևելքի գործընթացները, սուննիա-շիական խնդիրները վկայում են, որ այդ տարածքում ավելի տոլերանտ իշխանություններ չեն ստեղծվելու, և Հայաստանի հետ փոխհարաբերությունները չեն կարող լավ լինել: ԵՄ-ի հետ ասոցացման համաձայնագրի ստորագրումից և ՆԱՏՕ-ի մեջ չընդգրկվելուց հետո, իսկ այդ մասին Բրյուսելն է խոսում, Վրաստանում քաղաքական առումով հեղհեղուկ վիճակ է, և դեռ պարզ չէ` ինչպիսին են լինելու ռուս-վրացական հարաբերությունները: Այնպես որ, Հայաստանի այլընտրանքները իսկապես չեն երևում: Եթե ինչ-որ ուժեր ասում են, թե Ռուսաստանի հետ վատ է, չեն ասում` ո՞րն է լավ, ու կա՞ ընդհանրապես այդ լավը: Այլընտրանք չունենալով` մենք շարունակելու ենք մեր փոխհարաբերությունները ՄՄ-ի ու ԵՏՄ-ի հետ, այդ կապերի զգալի մասն առնչվում է Ռուսաստանին: Զիգզագների պատճառը Հայաստանում չէ, Հայաստանը, չորս տարի սխալ քաղաքականություն վարելով, չդարձավ ԵՏՄ հիմնադիր անդամ, և խնդիրը հիմա այն չէ, որ ինչ-որ մեկը մեզ դեմ է, կամ Ադրբեջանը մեր դեմ է գործում (Թուրքիան ու Ադրբեջանը միշտ են մեր դեմ գործում): ՈՒկրաինական դիմակայությունից հետո ստեղծվել է նոր իրավիճակ, երբ սեպտեմբերին մենք գնացինք այդ քայլին, իրավիճակն աշխարհում ու ՄՄ երկրների ներսում այլ էր, բայց դա չի նշանակում, որ Հայաստանը պիտի նահանջի: Հայաստանը հիմա շատ ճիշտ քաղաքականություն է վարում` չընդունելով մեր անդամակցությանն առնչվող որևէ նախապայման: Առավել ևս, եթե նախապայմանները վերաբերում են մեր ազգային գլխավոր խնդիրներին: Տնտեսական խնդիրներ, փաստ է, կան, բայց բոլոր երկրների միջև կան նման խնդիրներ, եղել են ու լինելու են, դրանք տեխնիկական խնդիրներ են, որ պիտի լուծվեն: Եռյակի ներսում տարփողվող տարաձայնությունները ևս մեզ չեն կարող խանգարել: Եթե նկատում եք, Ռուսաստան-Հայաստան հարաբերությունները բոլոր մակարդակներով ավելի ջերմանում են: Պատվիրակություններ են փոխանակվում, նոր պայմանագրեր են հաստատվում` տնտեսական ու ռազմական, ԱԺ նախագահից հետո առաջիկայում ՀՀ վարչապետն է Մոսկվա մեկնելու, և խոսվելու է թե՛ ծրագրերի, թե՛ ֆինանսների մասին, այսինքն, եռյակի ներսում եթե ինչ-որ ուժեր չեն ցանկանում Հայաստանի անդամակցությունը, երկկողմ հարաբերությունների մակարդակով այդ հարցը կարող է լուծվել: Եթե մտածում են, որ Հայաստանին խանգարելով ինչ-որ բանի կհասնեն, չարաչար սխալվում են: Միգրացիոն խնդիրների շուրջ էլ Ռուսաստանը լուրջ քայլեր է անում Հայաստանի քաղաքացիների վերաբերյալ: Ես համոզված եմ, որ Հայաստանը կդառնա միութենական գործընթացը կերտողներից մեկը` Մաքսային, Եվրասիական, թե ավելի առաջընթացիկ, որովհետև ապագան քաղաքական միություններինն է:
-Դուք նշում եք պատվիրակությունների փոխայցերը, բայց ի՞նչ է Հայաստանում փոխվում, էլեկտրաէներգիան թանկանում է` իր հետ հետագա թանկացումներ բերելով, քաղաքական անորոշությունը շարունակվում է: Ապագան, իհարկե, քաղաքական միություններինն է, բայց քաղաքական միություններին անդամակցելու պարագայում մեզ ի՞նչ է սպասում:
-Հայաստանը չունի բնական ռեսուրսներ և առաջիկայում ինքնուրույն էներգետիկ ապահովության հարց չի կարող լուծել: Մենք զիջել ենք մեր բոլոր ռազմավարական օբյեկտները ռուսներին և նրանցից պահանջում ենք, որ սակագները չբարձրացնեն. տրամաբանական է, եթե մենք ռուսների հետ քաղաքական և այլ միությունների մեջ ենք փորձում մտնել, նրանք չպիտի անեն քայլեր, որոնք կվատացնեն սոցիալական և տնտեսական կյանքը Հայաստանում: Սկսենք նրանից, որ տնտեսական թանկացումներ Ռուսաստանում էլ կան. համաշխարհային տնտեսական միջավայրի ընդհանուր իրավիճակն անդրադառնում է և Ռուսաստանի վրա: Գուցե մի քիչ ավելի շատ, որովհետև էներգակիրների վրա է հենված ռուսական տնտեսությունը: Երբ ֆրանսիացիներին վաճառեցինք կոնյակի գործարանը, կոնյակն այդ ընթացքում թանկացա՞վ: Թանկացավ: Նշանակում է` ֆրանսիացիները վա՞տն են:
-Կոնյակն առաջին անհրաժեշտության ապրանք չէ:
-Այո, բայց երբ հարցը քննարկում ես, տրամաբանությունը պիտի աշխատի սկզբից մինչև վերջ: Մեկ անգամ մենք մեզ համար պետք է որոշում կայացնենք` անկախացումից հետո Հայաստանը կարո՞ղ է աշխարհաքաղաքական, տնտեսական, քաղաքական, ռազմական առումով ինքնուրույն զարգանալ, թե՞ չի կարող:
-Ոչ միայն Հայաստանը, ցանկացած երկիր միայնակ այդ բոլոր հարցերը լուծել չի կարող և ինքնաբավ լինել չի կարող:
-Տնտեսական առումով ինքնաբավ չենք, հաստատ, բայց դա չի նշանակում, որ ամեն ինչի հետ պիտի համաձայնենք: Չինաստանի պես երկրում արտասահմանյան ֆինանսավորմամբ հարյուրավոր կազմակերպություններ են գործում, տնտեսության մեջ ամերիկյան ու հրեական կապիտալը ահավոր մեծ թիվ է կազմում, դա նշանակում է, որ նրանք պիտի Չինաստանին թելադրե՞ն: Չի կարելի քարանձավային մտածողությամբ հարցերը լուծել: Հայաստանը տնտեսական առումով ինքնաբավ չէ և պետք է ընդունի, որ այդ ինքնաբավության ապահովման համար անհրաժեշտ են արտաքին ներդրումներ: Լուծումներ պե՞տք է գտնենք, թե՞ ասենք, մեզ համար բարի քեռի եղեք ու մեզ պահեք: Մեզ ասում են` ռուսները լավ լուծումներ չեն տալիս, Արևմուտքն ավելի լավ լուծումներ է առաջարկում: Այդպես չէ: Ամեն տեղ էլ կան խնդիրներ, հարցի լուծման օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ դժվարություններ: Բայց ի՞նչ ենք անում մենք` հայերս: Ի՞նչ դիվերսիֆիկացված ծրագրեր, ներդրումային ի՞նչ միջավայր ենք առաջարկում աշխարհին, որ գան մեզ մոտ, ինչպե՞ս ենք կառավարում քաղաքական համակարգը, բարոյահոգեբանական ի՞նչ վիճակ ենք ստեղծում, որ աշխարհի համար գրավիչ լինենք, ի՞նչ լոբբինգ ենք անում: Բոլորի մասին խոսում ենք, բացի մեզնից, բոլորից նեղացած ենք, բայց մենք ի՞նչ ենք անում: Էլեկտրաէներգիայի գինը բարձրացավ, ՀԿ-ները արտասահմանից փողերը վերցնում են ու ասում են` ռուսները վատն են: Վատն են, կառավարման համակարգի մեջ վատն են: Հետո՞ ինչ: Ամերիկացիներին տանք, լա՞վն են լինելու: Այլընտրանքը ո՞րն է:
-Մենք ունե՞նք այդ այլընտրանքն ինքնուրույն ընտրելու քաղաքական ազատություն` Ձեր գնահատականով:
-Մենք բոլոր ազատություններն ունենք, բայց չունենք համապատասխան մարդկային ռեսուրսը, որովհետև ոչնչացրել ենք մեր ձեռքով: Ինչքան խելոք մարդ կար, հեռացել է: Ո՞վ կարող է մեզ խանգարել ծրագրեր ներկայացնելու: Աշխարհը շատ լավ գիտի` ովքեր են կառավարում այսօր Հայաստանը, ինչ հնարավորությունների տեր են, ինչքանն են գողանում ու թալանում: Եթե մեզ հարստահարողները հայերն են, ինչո՞ւ պիտի դրսում մտածեն` ինչ անեն, որ մենք լավ ապրենք: Հրաշալի քեռիներ դրսում մի որոնեք: Բոլոր ազատություններն ունենք ցանկացած հարցում ինքնուրույն որոշում ընդունելու: Հայաստանին եկան-պարտադրեցի՞ն, որ կառավարությունն օլիգարխ ղեկավարի: Ծրագիր կազմելու, այդ ծրագրի ռեալությունը գնահատելու, երկրի բնակչության համար բարեփոխումներ անելու համար որևէ մեկը մեր ձեռքը չի բռնում:
-Լավ, եթե ունենք տնտեսական ու քաղաքական որոշումներ ընդունելու ազատություն, ինչո՞ւ չենք արձագանքում Հայաստանի տարածքով գազամուղ, երկաթուղի անցկացնելու Իրանի առաջարկին:
-Եթե միայն տնտեսական շահե՜ր լինեին... Որովհետև Իրանը բոլոր առաջարկների մեջ հետապնդում է ի՛ր աշխարհաքաղաքական շահերը, իսկ այդ շահը իրանական էքսպանսիան է Անդրկովկաս: Համաձա՞յն եք Դուք, որ Իրանի հետ վերանա վիզային ռեժիմը: Ես կողմնակից եմ եվրոպական արժեքներից լավագույնը վերցնելուն, նաև բավականաչափ տոլերանտ եմ, որ լավագույն արևելյան արժեքները գնահատեմ և ընդգրկեմ, բայց երբևէ չեմ կարող կողմնակից լինել մահմեդական էքսպանսիային Հայաստանում: Ամենահին քրիստոնեական օրրաններից մեկը չի կարող դա իրեն թույլ տալ` լինելով փոքրաթիվ: Համաձա՞յն եք: 70-80-միլիոնանոց Թուրքիայի ու Իրանի կողքին ապրելով` մենք պետք է մտածենք մեր ազգային անվտանգության մասին: Ժողովրդագրական անվտանգության մասին: Իրանն ու Թուրքիան թող մեզ չնայեն որպես ապագա վիլայեթի: Առավել ևս, որ մեր սահմանների մոտ այդ երկրներում ապրում են մոտ 20 միլիոն էթնիկ ադրբեջանցիներ և 15-18 միլիոն էթնիկ քրդեր, որոնք ուղղակի պերմանենտ պատերազմի մեջ են:
-Իսկ ո՞ւր մնաց գլոբալացվող աշխարհում միություններ կազմելու անհրաժեշտությունը, ի՞նչ է նշանակում տնտեսական համագործակցությամբ դառնալ վիլայեթ: Եթե տնտեսական խնդիրները լուծվեին կրոնական հիմքերի վրա, քանի՞ միություն կլիներ:
-Աշխարհում միությունների գաղափարախոսությունները միայն աշխարհաքաղաքական միավորներ չեն: Թուրքիան տարեցտարի և հետևողական քայլեր է կատարում Օսմանյան կայսրությունը վերականգնելու: Իրանը ահռելի քայլեր է կատարում` Սիրիային պաշտպանելը, Իրաք բանակ մտցնելը, պայքարը սուննիների հետ արաբական աշխարհում: Իրաքի նոր ուժերը ի՞նչ են ուզում, ունիֆիկացված խալիֆաթ չե՞ն ուզում: Բոլորն էլ Հայաստանը տեսնում են իրենց կայսրության մեջ, ինչպես եղել է հազարամյակներ առաջ, և մենք դա պիտի հստակ հասկանանք ու միությունների խնդրով ճշգրիտ որոշումներ կայացնենք: Բայց դա չի նշանակում` թշնամանանք: Ես լիովին համաձայն եմ այն խելացի մարդկանց հետ, ովքեր բարձրաձայնում են մեր կարևորագույն խնդիրները` քրիստոնեության, պատմության, ազգային արժեքների պաշտպանության հետ կապված: Այդ թվում` Ռուսաստանից: Փորձը ցույց է տվել, որ Ռուսաստանի հետ դժվարություններով հանդերձ` մենք մեր ազգային հատկանիշները չենք կորցրել: Դա փաստ է:
-Գուցե ազգային հատկանիշները չենք կորցնում, բայց ունենք դատարկվող Հայաստան, որը լցվում է Ռուսաստան, և դա բոլորովին չի նպաստում մեր ազգային խնդիրների լուծմանը: Ո՞վ է մեղավոր:
-Մեղավոր է նաև Ռուսաստանը, որովհետև ժամանակին հրաժարվելով խորհրդային կայսրությունից` բախտի քմահաճույքին թողեց բոլոր ազգերին, որ ժամանակին հավատացել ու մտել էին ԽՍՀՄ, բայց ամենամեծ մեղավորը մենք ենք, որովհետև չենք ուզում նորմալ պետություն կառուցել: Չե՛նք ուզում: Ընկնում ենք փողի հետևից, հայրենասիրական կենացներ ենք խմում, քծնում ենք, փախչում ենք, խաբում ենք, կողոպտում ենք իրար: Բայց և ԽՍՀՄ-ի մեջ միակ ազգն ենք, որ հաղթանակներ ունենք: Հարցրեք եվրոպական չինովնիկներին` ինչո՞ւ Թուրքիան ԵՄ չեն ընդունում:
-Որովհետև քրիստոնյա երկիր չէ՞:
-Որովհետև եվրոպական միտքը շատ լավ հասկանում է, որ համաշխարհային ունիֆիկացիա, տոլերանտություն գոյություն չունի: Շատ լավ հասկանում են, որ թուրքերը դեռ մնում են կայսերական ազգ, ձգտում են կայսրությունը վերականգնել և, միության մեջ ընդգրկվեն-չընդգրկվեն, Սև և Միջերկրական ծովերը ներքին ծով դարձնելու երազանքն ունենալու են և շատ մեծ հակասությունների մեջ են ընկնելու տարբեր երկրների հետ, սկսած Հունաստանից: Հասկանում են, որ Թուրքիան դանդաղ գործողության ռումբ է:
-Լավ, իսկ ինչո՞ւ են եվրոպական քաղաքները թուրքերով հեղեղված:
-Որովհետև մահմեդական գործոնի հետ աշխատելու համար անպայման պիտի տարբեր երկրներում գաղթօջախներ լինեն, որ կամուրջ դառնան, և դա շատ մեծ ռեսուրս է ապագայում Թուրքիայի ներսում քաղաքականությունն առաջ տանելու համար:
-Իսկ նրանք կվերադառնա՞ն հայրենիք:
-Պարտադիր չէ վերադառնալը, այդ մարդիկ ունեն ազգականներ, բարեկամներ, ֆինանսական ռեսուրսներ: Աշխարհը զարգանում է, բոլորն էլ ուզում են աշխարհ տեսնել, լավ ապրել, զարգացած երկրներում ուսում ստանալ, բուժօգնություն` ամեն ինչ հաշվարկված է մարդկային գործոնի վրա: Որքան լավ կազմակերպված սփյուռք ունես, այնքան մեծ հնարավորություն ունես քաղաքական, տնտեսական, բարոյահոգեբանական, գաղափարական կյանքի վրա ազդելու:

Զրույցը վարեց
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ